Alzheimer's Disease & Dementia โรคอัลไซเมอร์และภาวะสมองเสื่อม Initial Assessment

ความบกพร่องทางปริชานที่สัมพันธ์กับภาวะสมองเสื่อมเป็นสาเหตุของการเสื่อมสมรรถภาพในการประกอบอาชีพและปฏิสัมพันธ์ทางสังคมในผู้ป่วยลดลง ความรุนแรงและลักษณะโดยภาพรวมของการบกพร่องทางปริชานและการทำหน้าที่ที่ผิดปกตินี้ เป็นสิ่งที่ช่วยแยกภาวะสมองเสื่อมออกจากการเสื่อมของปริชานแบบเล็กน้อยและแปรผันได้ซึ่งเกิดขึ้นปกติตามวัย  

ผู้ป่วยภาวะสมองเสื่อมระยะแรกอาจยังไม่มีผลกระทบต่อระดับการรู้สติ (consciousness) อาการแสดงของโรคมักพบการลดลงของภาวะการควบคุมอารมณ์ พฤติกรรมทางสังคมหรือแรงบันดาลใจ และการรบกวนการนอนหลับ   การประเมินทางคลินิกควรทำการประเมินจากโรคประจำตัวผู้ป่วย อาการแสดงทางจิต อาการทางระบบประสาท ยาที่ใช้ และประวัติทางสังคม รวมถึงข้อมูลรายละเอียดเกี่ยวกับภาวะปริชานและพฤติกรรมจากตัวผู้ป่วยและผู้ดูแล 

การตรวจภาวะสมองเสื่อมจำเป็นที่จะต้องแยกสาเหตุที่รักษาได้ออกไปก่อน หลังจากนั้นจึงทำการประเมินระบบสมองและประสาท การตรวจประเมินทางประสาทจิตวิทยานี้จะมีความไวในกรณีที่มีภาวะปริชานบกพร่อง โดยเฉพาะเมื่อผลการตรวจคัดกรอง (เช่น MoCA, MMSE) เป็นปกติ 

แนวทางการวินิจฉัยโรค 
การวินิจฉัยชนิดของภาวะสมองเสื่อมทำได้โดยการใช้เกณฑ์ตาม Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5) ซึ่งเป็นการประเมินทางคลินิกเบื้องต้นในการวินิจฉัยโรคสมองเสื่อม 

โรคอัลไซเมอร์ 
การวินิจฉัยโรคอัลไซเมอร์ควรกระทำเมื่อผู้ป่วยมีอาการเสื่อมแบบจำเพาะ (typical degenerative syndrome) การวินิจฉัยจำเพาะ (definitive diagnosis) การวินิจฉัยขั้นสุดท้ายจะถูกยืนยันเมื่อตรวจเนื้อเยื่อสมองด้วยกล้องจุลทรรศน์ ซึ่งมักจะทำ autopsy ในการชันสูตรพลิกศพ ส่วนการทำ MRI จะพบภาวะ hippocampal atrophy (medical temporal atrophy) และ/หรือ global cortical atrophy ซึ่งจะสนับสนุนการวินิจฉัยโรคอัลไซเมอร์ในผู้ป่วยที่มีอาการแสดงทางคลินิกแบบ typical การทดสอบอื่น ๆ เช่นการทำ amyloid PET scan, cerebrospinal fluid (CSF) amyloid และ tau levels อาจช่วยในการวินิจฉัยโรคอัลไซเอร์ได้เช่นเดียวกัน  

โรค vascular dementia 
การวินิจฉัยโรค vascular dementia ทำได้โดยการสัมภาษณ์ประวัติ การพบอาการ/อาการแสดงทาง focal neurologic และ/หรือพบภาพถ่ายที่มีหลักฐานของการเกิดเหตุการณณ์ทางหลอดเลือดสมอง 

ภาวะ dementia with Lewy Bodies 
ในผู้ป่วยที่มี DLB เมื่อตรวจ histopathological examination จะพบ Lewy inclusion bodies ในสมองส่วน cerebral cortex โรค DLB อาจถูกวินิจฉัยจากการสัมภาษณ์ประวัติ การตรวจร่างกาย และจากการตรวจพบโดยการใช้เครื่องมือช่วย (เช่น การทำ MRI, brain fluorodeoxyglucose [FDG]-PET scan, dopamine transporter SPECT scan, metaiodobenzylguanidine [MIBG] myocardial scintigraphy) สำหรับการทำ MRI นั้นอาจพบภาวะ medial temporal lobe atrophy, generalized cortical atrophy with normal hippocampal size เพียงเล็กน้อยหรือไม่พบเลย 

การตรวจคัดกรองปริชาน และ mental state 
การทดสอบต่อไปนี้สามารถใช้ในการตรวจคัดกรองได้ เช่น Montreal cognitive assessment (MoCA), 7-minute screen, memory impairment screen (MIS), mini-mental state exam (MMSE), abbreviated mental test และ clock drawing test ในการแปลผลนั้น จะต้องพิจารณาปัจจัยที่อาจส่งผลต่อการประเมินผลการตรวจคัดกรองดังกล่าว (เช่น ระดับการศึกษา ฐานะทางสังคม พื้นฐานทางวัฒนธรรม การอ่านออกเขียนได้ การใช้ภาษา หรือข้อจำกัดทางการสื่อสารต่าง ๆ) ในการตรวจคัดกรองนี้ควรทำการส่งผู้ป่วยไปยัง memory clinic ที่มีการทำงานร่วมกันของทีมสหสาขาวิชาชีพ ซึ่งจะเป็นปัจจัยที่สำคัญในการตรวจวินิจฉัยได้อย่างรวดเร็ว ถูกต้อง และมีการจัดการที่เหมาะสม