Nền tảng xét nghiệm thông minh giúp cải thiện chẩn đoán và quản lý bệnh gan mạn tính tại tuyến cơ sở chăm sóc sức khỏe ban đầu

Theo báo cáo trong một nghiên cứu, nền tảng xét nghiệm  thông minh về chức năng gan (iLFT) đã đạt được những bước tiến trong hệ thống chăm sóc sức khỏe ban đầu ở Scotland, giúp phát hiện sớm bệnh gan mạn tính đồng thời giúp giảm bớt việc chuyển khám chuyên khoa không cần thiết.

Bác sĩ Damien Leith, Bệnh viện Ninewells ở Dundee, Scottland cho biết,  với dân số khoảng 400.000 người  ở NHS Tayside, trong 5 năm kể từ khi triển khai nền tảng, tổng cộng 26.459 iLFT đã được thực hiện, trong đó 31,7% trường hợp không cần xét nghiệm chuyên sâu và 68,3% được chuyển sang sàng lọc nguyên nhân. [EASL 2024, tóm tắt OS-007-YI]

Phân tầng iLFT tạo ra 20.895 kết quả, được phân loại theo mô tả và căn nguyên. Trong số các kết quả mô tả, bất thường alanine transaminase (ALT) đơn độc không kèm xơ hóa gan là phổ biến nhất, chiếm 19% trong tổng số iLFT được thực hiện. Bác sĩ Leith ghi nhận hầu hết các trường hợp này có khả năng là bệnh gan nhiễm mỡ liên quan đến rối loạn chuyển hóa (MASLD).

Leith cho biết, về kết quả iLFT theo căn nguyên, bệnh gan do rượu có hoặc không kèm theo xơ hóa gan chiếm 12% iLFT và MASLD có hoặc không kèm theo xơ hóa gan chiếm 9%. Ngoài ra, iLFT còn xác định được hội chứng Gilbert (3,7%), MASLD có kèm uống nhiều rượu (MetALD; 2,5%), bệnh ứ sắt mô (hemochromatosis) di truyền (1,8%), nghi ngờ bệnh gan tự miễn (0,9%) và bệnh viêm gan do vi-rút C và B (0,37%).

Bằng chứng sinh hóa về tình trạng xơ hóa gan đáng kể thấy ở 20,0% tổng số iLFT được chỉ định. Hơn nữa, 69,9% các kết quả được phân tầng khuyến cáo rằng bệnh nhân có thể được quản lý an toàn tại cơ sở chăm sóc ban đầu.

Theo bác sĩ Leith, iLFT được đưa ra nhằm giải quyết thách thức trong việc xác định bệnh gan mạn tính ở cơ sở chăm sóc y tế ban đầu, do độ nhạy thấp của các xét nghiệm chức năng gan truyền thống. Thực tế có thể khó khăn hơn vì nhiều kết quả xét nghiệm chức năng gan bất thường không đại diện cho bệnh gan mạn tính, và một số trường hợp có thể bị bỏ sót nếu không được theo dõi thích hợp.

Nền tảng iLFT được thử nghiệm trong giai đoạn 2015-2016 và triển khai đầy đủ vào tháng 8 năm 2018.

Nền tảng iLFT

Nền tảng iLFT là một quy trình xét nghiệm mới dùng lưu đồ (algorithm), được phát triển bằng cách sử dụng thông tin tối thiểu – kết hợp giữa thông tin của bệnh nhân và kết quả xét nghiệm – cần thiết để xác định được chẩn đoán có nhiều khả năng nhất và phương pháp điều trị phù hợp nhất. Bác sĩ Leith cho biết bộ dữ liệu này sau đó được tổng hợp thành một lưu đồ được mã hóa vào hệ thống quản lý thông tin trong phòng xét nghiệm.

Ông nói thêm, các bác sĩ chăm sóc sức khỏe ban đầu yêu cầu iLFT cũng tương tự như cách yêu cầu xét nghiệm chức năng gan thường quy. Tuy nhiên, trong lúc yêu cầu iLFT, các bác sĩ lâm sàng được nhắc cung cấp thêm thông tin, cụ thể là chỉ số BMI của bệnh nhân, lượng rượu uống tối đa hàng tuần trong 6 tháng trước đó (> hoặc ≤14 đơn vị) và có hay không kèm các triệu chứng trong hội chứng chuyển hóa.

Các mẫu máu được lấy và xử lý thông qua quy trình iLFT. Nếu kết quả nằm trong phạm vi tham chiếu iLFT (ALT ≤30 U/L, ALP* ≤130 U/L, bilirubin ≤21 µmol/L, GGT** ≤73 U/L), thì không cần xét nghiệm thêm và bác sĩ lâm sàng thu thập kết quả. Ngược lại, hệ thống xét nghiệm sẽ tự động phân tầng các xét nghiệm bổ sung và tạo ra một trong 33 kết quả iLFT khả thi được xác định trước. Theo bác sĩ Leith, kết quả iLFT cung cấp khuyến cáo rõ ràng về việc theo dõi và xem xét chuyển tuyến điều trị, dựa trên chẩn đoán sơ bộ và/hoặc sự hiện diện và mức độ nặng của xơ gan.

Trong thời kỳ đại dịch, tự động hóa xét nghiệm xơ gan tăng cường (ELF) cho những bệnh nhân có điểm xơ hóa gan FIB-4 hoặc NAFLD không rõ ràng đã được đưa thêm vào quy trình iLFT để giải quyết tình trạng chờ đợi kéo dài tại phòng khám chuyên khoa gan trong chăm sóc sức khỏe chuyên sâu, dẫn đến tỷ lệ chuyển tuyến điều trị tiếp theo được giảm 34%.

Bác sĩ Leith cho biết quá trình phát triển iLFT đang diễn ra với trọng tâm là tinh chỉnh lưu đồ và hỗ trợ triển khai trên toàn quốc.

Leith và các cộng sự tin rằng iLFT là một ví dụ điển hình về những gì mà y học xét nghiệm 'thông minh' có thể làm, không chỉ cung cấp kết quả xét nghiệm chính xác và đáng tin cậy mà còn hướng dẫn việc diễn giải và chẩn đoán những kết quả đó.

Các nhà nghiên cứu cho biết, các nền tảng thông minh như vậy cần được thử nghiệm và mở rộng sang các lĩnh vực bệnh lý mới phù hợp là việc ưu tiên – nhằm hỗ trợ rộng hơn cho các chuyên gia chăm sóc sức khỏe đang chỉ định và diễn giải kết quả xét nghiệm, làm tăng hiệu quả chăm sóc sức khỏe bằng cách giảm thiểu các xét nghiệm trùng lặp và không cần thiết, và lý tưởng nhất là cung cấp kết quả xét nghiệm trực tiếp cho bệnh nhân cùng với những diễn giải phù hợp với bệnh nhân” [Diagnostics 2024;14:960]

Họ cũng nêu thêm: “Cuối cùng, những hệ thống xét nghiệm thông minh như iLFT sẽ là phần không thể thiếu để cung cấp trong tương lại các nền tảng y tế toàn diện, chính xác, đặt bệnh nhân làm trung tâm, rất cần thiết cho một dân số toàn cầu ngày càng phức tạp, già hóa và nhiều bệnh đồng mắc”.

* phosphatase kiềm

**gamma glutamyltransferase