Sốt xuất huyết Dengue Xử trí

Đánh giá

Tiêu chí quản lý tại nhà

Bệnh nhân có thể được theo dõi tại nhà nếu họ có khả năng uống đủ nước, đi tiểu đều đặn mỗi 6 giờ và không có dấu hiệu cảnh báo (như đau bụng hoặc đau khi ấn, nôn mửa kéo dài, tích tụ dịch lâm sàng, xuất huyết niêm mạc, mệt mỏi, kích động, gan to hơn 2 cm, tăng hematocrit đồng thời giảm tiểu cầu), đặc biệt trong giai đoạn giảm sốt.

Tiêu chí nhập viện

Tình trạng chung

Bệnh nhân cần nhập viện nếu có sốt liên tục ≥3 ngày, mệt mỏi, kích động, khó chịu, mệt lả, buồn ngủ; đỏ toàn thân; khó thở; và không có dấu hiệu cải thiện hoặc tình trạng ngày càng xấu đi.

Mất nước 

Bệnh nhân không thể uống nước hoặc có nôn mửa hoặc tiêu chảy cần nhập viện.

Đau bụng

Bệnh nhân đau thượng vị hoặc gan to đau cần nhập viện.

Biểu hiện xuất huyết

Bệnh nhân có nghiệm pháp dây thắt dương tính, chấm xuất huyết, bầm máu hoặc ban xuất huyết, xuất huyết niêm mạc tự phát, chảy máu cam, xuất huyết tiêu hóa, rong kinh, tiểu ra máu, hoặc giảm tiểu cầu (số lượng tiểu cầu ≤100.000/mm³) cần nhập viện. Bệnh nhân đang xuất huyết bất kể số lượng tiểu cầu và bệnh nhân không có xu hướng chảy máu nhưng số lượng tiểu cầu đang giảm nhanh cũng cần nhập viện.Thoát huyết tương Bệnh nhân có hematocrit tăng nhanh, hematocrit ≥20% so với ban đầu, có dấu hiệu viêm màng (ví dụ như tràn dịch màng phổi, cổ trướng), hoặc nghi ngờ thoát huyết tương (nam có hematocrit >47% hoặc nữ có hematocrit >40%) cần nhập viện.

Suy tuần hoàn hoặc sốc 

Bệnh nhân có mạch nhanh và yếu; áp lực mạch hẹp <20 mmHg; huyết áp thấp; da lạnh, loang lổ hoặc nhợt nhạt; tứ chi lạnh kèm tím quanh miệng; thay đổi ý thức, kích động, mệt mỏi; thiểu niệu; thở nhanh do nhiễm toan chuyển hóa; hoặc suy thận cấp cần nhập viện.

Tiêu chí điều trị cấp cứu

Điều trị cấp cứu cần được thực hiện nếu có thoát huyết tương nghiêm trọng có thể dẫn đến sốc và/hoặc tích tụ dịch gây suy hô hấp; xuất huyết nghiêm trọng; hoặc suy tạng nặng (ví dụ như tổn thương gan, suy thận, bệnh cơ tim, bệnh não, viêm não).

Các chỉ số lâm sàng dự báo xuất huyết

Dưới đây là các chỉ số lâm sàng dự báo xuất huyết:

• Huyết áp thấp
• Áp lực mạch hẹp dưới 20 mmHg
• Gan lách to hoặc gan to
• Giảm tiểu cầu nghiêm trọng (số lượng tiểu cầu <50.000/mm³)
• Giảm bạch cầu
• Tăng men ALT trong huyết thanh (>3 lần so với giá trị bình thường)
• Buồn nôn, đau bụng, kích động, tràn dịch màng, hoặc phát ban

Điều trị bằng thuốc

Điều trị không dùng thuốc

Điều trị hỗ trợ

Nên khuyến cáo người bệnh nghỉ ngơi trên giường trong giai đoạn sốt cấp tính của sốt xuất huyết. Có thể dùng khăn ấm lau mát để giữ nhiệt độ cơ thể dưới 40^oC.

Khuyến cáo người bệnh duy trì chế độ ăn uống hợp lý và uống đủ nước để ngăn ngừa mất nước. Nước ép trái cây hoặc dung dịch bù điện giải được khuyến khích hơn so với nước lọc thông thường.

Nhấn mạnh sự cần thiết theo dõi các dấu hiệu mất nước và sự xuất hiện của các dấu hiệu cảnh báo (ví dụ như đau bụng dữ dội, nôn mửa kéo dài, phát ban da, chảy máu cam hoặc nướu răng, nôn ra máu, phân đen, buồn ngủ hoặc kích động, da tái nhợt hoặc lạnh, khó thở) và hướng dẫn người bệnh đến bệnh viện gần nhất ngay lập tức.

Khuyến cáo người bệnh tìm kiếm và loại bỏ các nơi muỗi đẻ trứng trong nhà.

Cần cung cấp đầy đủ oxy cho người bệnh bị sốc.

Liệu pháp truyền dịch

Truyền dịch tĩnh mạch

Liệu pháp truyền dịch là bắt buộc đối với những người bệnh bị mất thể tích nội mạch hoặc có ít nhất một dấu hiệu cảnh báo, và nhằm ngăn ngừa hoặc đảo ngược sốc do giảm thể tích.

Dung dịch tinh thể đẳng trương nên được sử dụng trong giai đoạn nguy hiểm. Các dung dịch keo có nồng độ cao (ví dụ như dextran 40 10% trong muối sinh lý, dung dịch tinh bột) có thể được chỉ định cho những người bệnh không đáp ứng với dung dịch tinh thể hoặc có sự thoát huyết tương nhiều. Thể tích và tốc độ truyền dịch tĩnh mạch nên được điều chỉnh theo lượng và tốc độ mất huyết tương. Đối với mất nước đẳng trương, dung dịch glucose 5% pha loãng theo tỷ lệ 1:1 hoặc 1:2 trong dung dịch muối sinh lý nên được sử dụng.

Dung dịch truyền tĩnh mạch sẽ được điều chỉnh trong suốt 24-48 giờ của giai đoạn rò rỉ bằng cách xác định liên tục nồng độ hematocrit và đánh giá thường xuyên các dấu hiệu sinh tồn và lượng nước tiểu để đảm bảo bù dịch đầy đủ và tránh tình trạng thừa nước. Lượng dịch bù nên là tối thiểu đủ để duy trì tuần hoàn hiệu quả trong giai đoạn rò rỉ huyết tương xảy ra trong giai đoạn hồi phục.

Truyền dịch quá mức và tiếp tục truyền sau khi quá trình rò rỉ kết thúc sẽ gây tràn dịch màng phổi, cổ trướng, và phù phổi hoặc sung huyết phổi nghiêm trọng kèm khó thở khi quá trình tái hấp thu huyết tương từ dịch ngoại bào xảy ra trong giai đoạn hồi phục. Nên áp dụng thời gian truyền dịch tĩnh mạch <60-72 giờ đối với người bệnh không bị sốc và <24-48 giờ đối với những người có sốc.

Dịch truyền để điều chỉnh mất nước do sốt cao, chán ăn và nôn mửa được tính toán dựa trên mức độ mất nước và mất điện giải, với thành phần như sau: 5% glucose trong ½ hoặc ⅓ dung dịch muối sinh lý.

Truyền dịch tĩnh mạch cũng có thể được thực hiện tại các cơ sở có thể tái bù nước cho bệnh nhân ngoại trú ở các trường hợp nhẹ hoặc trung bình, khi nôn mửa gây mất nước hoặc có nguy cơ gây nhiễm toan hoặc khi có hiện tượng cô đặc máu.

Huyết tương hoặc các chất thay thế huyết tương có thể được xem xét cho người bệnh vẫn còn sốc sau khi được hồi sức ban đầu bằng dịch.

Dengue_Management 2

• Người lớn: Tối đa 3.000 mL/ngày
• Trẻ em: Công thức Holliday-Segar cộng thêm 5% (4 mL/kg/giờ cho 10 kg trọng lượng đầu tiên; 2 mL/kg/giờ cho 10 kg trọng lượng tiếp theo; 1 mL/kg/giờ cho mỗi kilogram trọng lượng cơ thể thêm)

Truyền máu

Tất cả người bệnh mắc sốt xuất huyết Dengue nặng nên được nhập viện tại các cơ sở có đơn vị chăm sóc đặc biệt và dịch vụ truyền máu.

Truyền máu chỉ nên thực hiện trong các trường hợp nghi ngờ hoặc có xuất huyết nghiêm trọng. Máu toàn phần tươi hoặc hồng cầu lắng tươi được ưu tiên. Có thể truyền 5-10 mL/kg hồng cầu lắng tươi hoặc 10-20 mL/kg máu toàn phần tươi. Điều quan trọng là theo dõi đáp ứng lâm sàng.

Giảm hematocrit kèm theo dấu hiệu sinh tồn không ổn định (ví dụ như nhịp tim nhanh, áp lực mạch hẹp, nhiễm toan chuyển hóa, tiểu ít) cho thấy xuất huyết nghiêm trọng và cần truyền máu khẩn cấp. Không nên đợi hematocrit giảm quá thấp trước khi bắt đầu truyền máu. Tuy nhiên, việc truyền máu cần cẩn thận do nguy cơ quá tải dịch.

Xem xét truyền máu lặp lại nếu có thêm mất máu hoặc hematocrit không tăng lên thích hợp sau khi truyền máu.

Hiện tại có ít bằng chứng ủng hộ việc sử dụng tiểu cầu đậm đặc và/hoặc huyết tương tươi đông lạnh trong trường hợp xuất huyết nặng.

Dự phòng